Enkele kg’s afvallen, stoppen met roken, elke dag mediteren, meer sporten, een boek schrijven, …
Wat wil jij allemaal aan jezelf veranderen?
Welke goede voornemens maak jij elk jaar?
En welke voornemens of gedragsveranderingen heb jij intussen gerealiseerd?

Elk van die voornemens, of intenties kunnen maar slagen als je ook jouw gedrag aanpast. Maar wellicht heb jij ook al ervaren dat dat zo moeilijk is. Zolang je gemotiveerd bent, lijkt het simpel te zijn. Maar vanaf dat de motivatie weg is … dan lijkt het plots wel heel erg moeilijk om je gedrag blijvend te veranderen.

In dit eerste deel van dit artikel vertel ik graag de reden waarom gedragsverandering zo moeilijk is en wat je kunt doen om te komen tot succesvolle gedragsverandering. De insteek van dit artikel is eerder theoretisch. Volgende week geef ik je - in deel twee - zeer concrete tips en tools jouw gedrag succesvol te veranderen zodat je jouw doel kan bereiken.

Frustratie !

Onlangs werd ik nogal gefrustreerd van mezelf. Ik zat in een periode waarin ik minder ging joggen, minder sport en ook een periode waarbij ik iets minder goed op mijn eten lette... met alle gevolgen van dien. Terwijl ik dat jaren wel goed heb gedaan en hier ook vele voordelen uit haalde.

De reden startte bij een sportblessure na het lopen van een marathon. Ik werd door de blessure uit mijn ritme gehaald en van het een kwam het ander. Ik merkte hoe moeilijk het deze keer weer was om te herbeginnen met lopen en gezond te eten. Die frustratie bracht me bij dit artikel.

Waarom is gedragsverandering ZOOOOO moeilijk!

In het boek Switch beschrijven Chip and Dan Heath hoe het komt dat veranderen zo moeilijk is. Ze hebben onderzocht wat de formule is om tot succesvolle verandering te komen bij mens of organisatie. Ze maken gebruik van de metafoor van “het berijden van een olifant” om het proces van succesvolle verandering uit te leggen.

Ze stellen dat om succesvol gedrag te veranderen, je tegelijkertijd aandacht moet hebben voor 3 belangrijke invloeden: ratio, emotie en de context, oftewel:

• berijder (ratio)
• olifant (emotie)
• het pad (context)

Om je eigen (of iemands) gedrag te veranderen moet je invloed uitoefen op hart en hoofd, maar ook op de situatie (context). In ons hoofd zijn er constant 2 systemen actief: de emotionele kant en onze rationele kant. Dus de olifant (emotie) en de berijder (ratio).

• De berijder of ratio: dat is het deel dat weet wat we willen, het reflectieve of bewuste systeem waarmee je de dingen afweegt, analyseert en in de toekomst kijkt.
• De olifant of emotie: is het deel in onszelf dat instinctmatig reageert, het deeltje dat plezier of pijn ervaart.

De spanning tussen de olifant, de berijder en het pad

Stel jezelf voor dat je wil diëten en je hebt jezelf de hele dag gehouden aan je dieet. En ’s avonds heb je ineens trek in een koekje. Jouw ratio (berijder) zegt dat het beter is om dat koekje niet te eten, terwijl jouw emotie (olifant) ontzettend veel goesting heeft in dat koekje. Je merkt al meteen dat verandering vaak een innerlijke strijd is. Deze twee systemen (olifant en berijder) zijn dus constant actief en zorgen ook voor een bijzondere innerlijke spanning.

Maar er komt nog een derde element bij en dat is de context (het pad). Hetzelfde voorbeeld van het diëten: je zit ’s avonds in de zetel en je hebt je flink aan je doelen gehouden die dag. Je zit in de zetel en dacht helemaal niet aan koekjes. Maar plots gaat iemand van je gezin naar de koekjeskast en begint super smakelijk koekjes te eten… dan kan ik me voorstellen dat de context (de situatie) op dat moment zorgt voor een extra uitdaging om je te houden aan je dieet. De berijder van de olifant kan de teugels strak in handen houden, hij lijkt de leider. Maar de berijder is zo kwetsbaar ten opzichte van de olifant, dat zo’n gigantisch groot dier is. Als de olifant, met z’n 6 ton zware gewicht, plots een andere weg wil … dan verliest de berijder altijd de strijd.

Met andere woorden, in het voorbeeld hierboven zul je bijna zeker een koekje eten (en daarna gefrustreerd geraken door schuldgevoel ? ).

Het zwakke punt in gedragsverandering

Onze emotionele en instinctieve kant (olifant), zijn het zwakke punt bij gedragsverandering. We verkiezen vaak de snelle behoeftebevrediging of het snelle genot op korte termijn boven de resultaten op langere termijn. Wanneer we vervolgens mislukken in onze poging om ons gedrag te veranderen, dan heeft onze ratio (berijder) de neiging om te gaan malen, te analyseren en te piekeren.

Onze ratio kan op die manier ook in de weg komen te staan van succesvolle gedragsverandering. Om ons gedrag te wijzigen moeten de twee samen in beweging komen.

Hoe lang duurt gedragsverandering?

Er zijn onderzoeken die beweren dat het 21 dagen duurt om je gedrag te veranderen. Andere onderzoeken beweren dat gedragsverandering gemiddeld ruim 2 maanden in beslag neemt, 66 dagen om precies te zijn. Met een minimiale periode van 18 dagen en maximale periode van 254 dagen. Ik hecht eerlijk gezegd weinig belang aan die dagen. Gedrag veranderen duurt zolang totdat het jou geen moeite meer kost om iets te doen of om iets te laten.

3 tips voor succesvolle gedragsverandering:

1. Geef de Berijder instructies:

Soms lijkt onze ratio smoesjes te verzinnen of uitstelgedrag te vertonen. Wat op het eerste zicht weerstand lijkt, is eerder een gebrek aan duidelijkheid. Dus maak kristalheldere instructies, een plan van aanpak. Wat wil je veranderen en hoe zul je dit doen? En geef ook aandacht aan wat de moeilijke momenten kunnen zijn en hoe je hiermee zal omgaan.

2. Motiveer de Olifant:

Soms lijken we geen wilskracht te hebben en doen we toch (emotie) wat we eigenlijk niet willen (ratio). Weet dat onze wilskracht eindig is (net zoals een batterij). Als we een hele dag gewerkt hebben, dan is het normaal dat je ’s avonds minder wilskracht hebt en dus ook minder goed om kan met verleidingen. De olifant zal niets doen als er geen motivatie voor is. Maak duidelijk waarom je dit allemaal doet. Eventueel kun je er zelfs creatief mee aan de slag en maak het zichtbaar.

3. Effen het pad: Ook de context is bijzonder belangrijk. Als je het Pad effent, maak je de verandering waarschijnlijker, ongeacht wat er met de Olifant en Berijder aan de hand is. Hoe ga je ervoor zorgen dat de context, de situatie, jouw omgeving mee is met de verandering die jij wil realiseren? En hoe kan de context jou helpen? Ook hier is het belangrijk om goede afspraken te maken.

Vraag: wat wil jij veranderen en hoe zul je het nu aanpakken?