Als een relatie veel voor je betekent (zoals je partner, familie, je werkgever, … ), dan is het net heel erg belangrijk dat je in die relatie terecht kunt met alles wat er binnenin jou leeft. Maar vaak is het net omgekeerd. We durven niet te zeggen wat er op onze lever ligt. Angst is vaak de oorzaak: schrik om iemand te kwetsen, angst voor ruzie of conflict, angst om afgewezen te worden.

Het probleem is dat het vermijden van conflicten en vaak JA zeggen tegen anderen om aan hun verwachtingen te voldoen, hetzelfde is als NEE zeggen tegen jezelf en jouw eigen wensen en behoeften. In dit artikel leer ik je hoe je op een verbindende manier kunt communiceren, waardoor je kunt zeggen wat er op je lever ligt zonder dat je tegen de schenen trapt.



 

Hoe je het best niet doet ...

Mijn allereerste werkervaring was als begeleider bij jongeren in de bijzondere jeugdzorg. Het was een kleinschalige voorziening aan de zee en er woonden zo’n 10 kinderen en jongeren tot 18 jaar. Buiten wat schoolse kennis, wist ik eigenlijk nog niet zoveel. De directrice gaf mij een dagelijks klusje in en rond het huis. Dit paste niet echt in mijn functieprofiel, maar ik deed het omdat ik niet nee durfde zeggen. Ze was heel erg tevreden over mijn functioneren, alleen bouwde ik een zekere spanning op. Hoe vaker ik een klusje kreeg, des te meer ik in mijn gedachten begon te protesteren. Op den duur zag ik mijn directie niet meer als een mens, maar eerder als een bazige en duivelse trien. Ik kon van haar niets meer verdragen maar durfde het niet zeggen.

Op een dag “moest” ik het tuinafval wegbrengen naar het containerpark. Een van de cliënten had extra nood aan een babbel, dus besloot ik hem mee te nemen naar het containerpark. Toen ik terugkwam, kreeg ik een uitbrander van de directrice omdat ik een zak gras had laten staan (om die jongen een zitplaats te kunnen geven). Mijn wereld stortte in, ik nam mijn jas en ging zonder iets te zeggen naar huis. Ik ben nooit nog teruggekeerd naar die werkplaats.

Op dat moment had ik nog niet van verbindende communicatie gehoord. Maar het had me in elk geval wel kunnen helpen om op een respectvolle manier te zeggen wat er op mijn lever lag. En alvast niet te lang daarmee te wachten, want eenmaal je emmer vol is dan … tja, dan loopt hij over. Het zou me geholpen hebben om kort op de bal te spelen en telkens dicht bij mezelf te blijven.

Verbindende versus aanvallende communicatie

We zijn er ons vaak niet bewust van hoe snel we aanvallende communicatie gebruiken. En het zit subtiel in kleine woorden. Let maar eens op als je zegt: “je bent weeral te laat” of “heb je de afwas niet gedaan”.

Subjectieve taal roept weerstand op zoals “terug, opnieuw, teveel, te weinig, altijd, vaak, … “. Het zorgt ervoor dat je in een discussie terecht komt en eigenlijk niet tot de essentie geraakt waarover het gesprek zou moeten gaan. De persoon in kwestie voelt zich aangevallen. En jij voelt je wellicht niet begrepen.

Daarnaast is jij-taal en oordelende taal voer voor conflicten. Als iemand jou zegt wat je moet doen of wat je niet hebt gedaan, tja … dan vind je dat wellicht niet zo leuk. Wel, andere mensen vinden dat ook niet fijn.

Een gouden raad in communicatie is: minder praten, meer luisteren. Als luisteren om te reageren overgaat in luisteren om te begrijpen, dan ontstaat er echt contact. En verbinding is wat we nodig hebben als we een moeilijk gesprek willen voeren. Actief luisteren is dus de boodschap.

Kunstmatige harmonie versus open communicatie

In heel wat werksituaties is er sprake van “kunstmatige harmonie”. Iedereen doet alsof alles ok is, maar iedereen weet dat het niet ok is. Je bent helemaal niet open over hoe het met je is. En je voelt dat ook anderen niet het achterste van hun tong laten zien.

De knoop die te ontwarren is heet “vertrouwen”. Als er geen vertrouwen is tussen mensen, dan is er geen openheid maar kunstmatige harmonie. Dit resulteert in weinig betrokkenheid, mensen die geen verantwoordelijkheid opnemen en dus blijven de resultaten uit.

Over hoe je vertrouwen kunt opbouwen heb ik eerder een artikel geschreven. In communicatie ben je met verschillende mensen. Het enige wat je kunt doen om de communicatie open en transparant te maken, is communiceren hoe de communicatie volgens jou verloopt. En dat kan dus op een verbindende manier.

Een voorbeeld van verbindende communicatie over kunstmatige harmonie zou kunnen zijn: "Ik ervaar dat ik het moeilijk vind om wat ik echt denk te vertellen. Dat vind ik niet zo fijn, want ik vind open communicatie belangrijk."

Waarom we conflicten uit de weg gaan

De meest voorkomende reden waarom we conflicten uit de weg gaan, is de angst om afgewezen te worden. De oorsprong van deze angst ligt in de oertijd. Toen we nomaden waren en de wilde beesten nog op straat rondliepen. We waren lid van een commune, van een stam. De enige manier om in die tijd te overleven was door deel uit te maken van een stam. Afgewezen worden betekende toen letterlijk je dood, want alleen was je erg kwetsbaar voor vreemde stammen of wilde beesten.

Anderzijds kun je ook schrik gekregen hebben van afwijzing door je eigen geschiedenis. Stel je voor dat je lang gepest werd, dan doe je wellicht erg je best om dat niet meer te moeten ervaren. Conflicten ga je dan ook maar al te graag uit de weg.

De 5 stappen van verbindende communicatie:

Wat klinkt volgens jou beter:

Je collega zegt: “ik zie de afwas staan en vind dat niet fijn, omdat ik netheid belangrijk vind en we hierover afspraken dat jij dit vandaag zou doen. Wil jij de afwas doen?”

Of

"Je hebt de afwas alweer niet gedaan. Ik ben het grondig beu. Begin er maar aan!"

Inderdaad, de eerste versie klinkt minder veroordelend en minder aanvallend dan de tweede versie.

Verbindende communicatie, stap voor stap:

1. Waarnemen We vertellen wat we zien, letterlijk en objectief, zonder te oordelen of te veroordelen. We verwoorden wat mensen doen, los van het feit of we dat als positief of negatief ervaren.

2. Gevoel We verwoorden hoe we ons hierbij voelen: blij, geïrriteerd, verward, ontstemd, hulpeloos, gelaten, boos, energiek, gefascineerd, warm, …

3. Behoefte Daarna verwoorden we wat we nodig hebben, welke onze behoeften zijn die verband houden met deze gevoelens. Onze behoeften zijn ofwel vervuld, ofwel onvervuld.

4. Stilte Dit is wellicht de moeilijkste stap. Geef de ander ruimte om te denken en te reageren.

5 Verzoek Komt de ander niet met een gepaste reactie, dan volgt een concreet verzoek van jou. Hiermee verwoorden we wat we van de ander nodig hebben om onze behoefte te vervullen.

Nog enkele losse tips:

Probeer in je communicatie vooral positieve woorden te gebruiken. Zeg dus wat je wil en niet wat je niet wil. Wees je bewust van je eigen gevoelens en vertel die ook. Je zal merken dat er een veel intensere verbinding is wanneer je dit wel doet. Om zeker te zijn dat je boodschap goed is overgekomen, kun je altijd vragen aan de ander om in eigen woorden weer te geven wat hij / zij heeft begrepen.

Vraag: Welke soort conflicten ga jij uit de weg?