Het aantal langdurig werkonbekwamen door een psychische ziekte is de voorbije 5 jaar gestegen met 25 procent. Uit het jaarverslag van het RIZIV blijkt dat in 2012 er 92.899 Belgische werknemers meer dan een jaar invalide waren door een psychische aandoening. In veel gevallen gaat het om jonge vrouwen.  

Hebben we minder draagkracht dan vroegere generaties? Zijn we massaal "watjes" geworden? Hoe is dit mogelijk? Vanwaar komt die sterke stijging? Is onze sociale zekerheid te toegankelijk geworden? Of is er iets anders aan de hand?

Het is een complex probleem waarbij ik niet wil suggereren dat ik er een oplossing voor heb. Maar ik heb wel een mening die ik graag wil delen. Vandaar deze column.

Vroeger was het anders...

Een halve eeuw geleden waren dit soort psychische problemen veel minder aanwezig in onze samenleving. Er waren slechts enkele opleidingen, je had de vakschool of je ging naar de universiteit als je ouders het konden betalen. Na je studies kwam je op de arbeidsmarkt. Uiteraard een job waarvoor je had gestudeerd, punt.

De jongeren van vandaag die van de lagere school komen, staan voor een onmenselijke opdracht. Er zijn de dag van vandaag evenveel studierichtingen als dat er leerkrachten zijn. De keuze is enorm. En laat ons eerlijk zijn: wie kan op zo'n jonge leeftijd dergelijke levensbelangrijke keuzes maken? Van de schoolbanken komen deze jonge mensen in een job terecht (als ze al geluk hebben dat ze onmiddellijk een job vinden). Vaak niet de job waarvoor men heeft gestudeerd en men heeft bij aanvang nog geen 10 jaar ervaring zoals men vaak vraagt.

Jonge mensen vinden niet onmiddellijk een job waarvoor ze studeerden, dus ze moeten wel een andere job nemen om zich te verzekeren van een inkomen. Dit heeft als gevolg dat ze blijven zoeken naar een meer passende job. Dit is een eerste oorzaak van jobhoppen.

Bovendien is nog altijd 'het gras groener aan de andere kant', wij - ook de jongeren - maken deel uit van een wegwerpmaatschappij dus als het niet genoeg is gaan we op een ander. Tweede oorzaak van jobhoppen. Als we dan eenmaal vrede hebben genomen met de job (niet-van-je-leven), dan stichten we een gezinnetje en krijgen we kindjes.

Vervolgens popt de vraag op: is dit het nu? Dus we gaan boeken lezen. Boeken over persoonlijke ontwikkeling. Boeken die ons vertellen dat we alles kunnen worden wat we maar willen. Boeken die de verantwoordelijkheid van ons “niet zo helemaal gelukkig zijn” volledig bij ons leggen, want: als je hard genoeg je best doet, dan kun je het echte geluk en succes bereiken. Uiteraard is dit bullshit!

Verantwoordelijkheden?

Ja, we hebben een eigen verantwoordelijkheid.

We hebben de verantwoordelijkheid om werk te vinden die bij ons past en die we zinvol vinden. Daarnaast is het ook onze verantwoordelijkheid om problemen of conflicten op het werk aan te pakken, want we lopen er te snel van weg omdat we bang zijn voor afwijzing of ruzie. Het vraag moed om op je werk een conflict bespreekbaar te maken, het is spannend… maar ook dit is onze verantwoordelijkheid.

Het is ook de verantwoordelijkheid van onze bazen om zinvol werk aan te bieden. Om de werkplek zo te organiseren dat mensen er zich goed en veilig voelen, en dat conflicten kunnen aangekaart worden. Het is ook aan de overheid om mild te zijn voor wie niet kan werken, maar streng te zijn voor wie niet wil werken.

Tot slot...

Dit zijn slechts enkele vlugge overdenkingen zonder nader gegrond onderzoek. Toch zijn ze al voldoende om op de inleidende vragen een antwoord te formuleren: met alle mogelijkheden en groeikansen die we creëerden zijn ook alle keuzemogelijkheden gegroeid. Hierdoor is het voor een individu best wel moeilijk geworden om daar een weg in te zoeken. Al van heel jong staan we voor moeilijke keuzen. De snelheid van het leven doet (lees: verplicht ons) beslissingen nemen die we misschien te ondoordacht nemen.

Dus, neen, we zijn geen "watjes". We zijn eerder multitaskers die in de wedloop van het leven veel en veel te weinig durven stilstaan.

Vraag: hoe kijk jij naar de stelling: "als je maar hard genoeg je best doet, kun je alles bereiken wat je wil?"